सिंधीअ में लिपि जी जिद सां हटणो पवंदो-سِندهِي’َ مِيم̇ لِپِ جِي جِدَ سَام̇ هَطَنُ̣و پَڤَندُو

जीअं जीअं दुनियां में खौफनाक वारदातां वधनि अथियूं तीहं तींहं सभ्य माण्हुनि जे हिक थियण जी जरूरत वधंदी वञे अथी। जे के पढि़यल लिखियल माण्हू आहिनि हुननि खे हिकु थियणु खपे पर थे अथो उल्टो। जे के पत्रकार ऐं ब्लाग लेखक आहिन उहे पहिंजे पहिंजे हिसाब सां खून खराबों ऐं मजहब जे नाले ते समाज खे गुलाम ठाहे रखण वारंनि खे पहिंजी जुबां ऐं अखरनि सां समर्थन डियनि अथा। हिक मजे जी गाल्हि आहे मजहब, बोली, ऐं इलाके जे नाले ते खून खराबो त अनपढ़ माणहू कंदा आहिनि पर पढि़यल लिखियल तबको हुनखे पब्लिकली समर्थन डई करे खुश थींदो आहे। शायद हिनजो कारण ईहो आहे त ईहे अनपढ़ माणहू पहिंजे प्रचार वास्ते पढि़यल लिखियल तबके खे इस्तेमाल करण वास्ते केवल जुबानी तारीफ दींदा आहिनि ऐं पोइ जदहिं कमु निकरी वेंदो आहे त पुछंदा भी न आहिनि। काथे काथे त पढि़यल लिखियल तबके मारे भी वञे अथो।

हाण पाकिस्तान में स्वात घाटी में सभ्य समाज जे मथों हमले जूं खबरुं अचनि अथूं। हिक पत्रकार खे मारे वियो। हैरानी जी गाल्हि ईहा आहे त माणहुनि हिन हादसे जे खिलाफ जुलूस त कढियो पर मजहबी कानून लागू करण जो विरोध कोन्ह कयो। इहें लग अथो त पाकिस्तान में को भी माण्हू मजहबी कानून लागू करण जो विरोध कोन्ह करे अथो। ईहा हैरानीअ जी गाल्हि आहे। जडहिं हाण सभिनी नऐं जमाने जे हिसाब सां कानून आहिनि ता पोइ मजहबी कानून ते हलण जी गाल्हि छो अचे अथी। छो चोरी ऐं मर्डर वास्ते नऐं जमाने में कोई भी प्रावधान न आहे? हिक गाल्हि समझ में न अचे अथी त मजहबी कानून सां कहिड़ो फायदो आहे। ईहें लगे अथो त कुछ माण्हू पहिंजी ताकत जे सहारे समाज जे हिक हिस्से खे गुलाम ठाइण में दिलचस्पी रखंदा आहिनि।

हिक हिंदी ऐं सिंधी भाषा जे हिंदुस्तानी ब्लागर जे नाते अव्हां समझां अथो त भारत ऐं पाकिस्तान जो हिंदी, सिंधी,पंजाबी, उर्दू, ऐं पश्तों ब्लागर देवानागरी ऐं अरेबिक लिपि जो मोह छदे रोमन लिपिअ मेंे ख्यालनि जो आदान प्रदान करनि। असांजे हिते नारद, ब्लागवाणी, चिट्ठाजगत ऐं हिंदी ब्लाग करे चार फोरम आहिनि जाते हिंदी जा ब्लाग दिसण में ईंदा आहिनि। इहें ही जाणकार ब्लाग लेखक मिली करे रोमन लिपि में हिक फोरम ठाहिनि। ईहा सही आहे त कि पढ़ण में दिक्कत ईंदी आहे पर ख्यालनि जो आदान प्रदान में जेको मजो ईंदो उहो हुनखे घटि करे छदींदो आहे। हूअं गूगलि जे टूलनि लिपि जी दीवार खत्म करे छदी आहे। हुन दीहं अव्हां पहिंजे हिक दोस्त खे देवनागरी में लिखी अरेबिक लिपि में टूल सां बदले करे देखारियो तो हुनखे पढ़णु अचे पयो। तदहिं मुहिंजे दिल में ख्याल आहियो त भला भारत ऐं पाकिस्तान जा ब्लाग लेखक लिपि ते छो अटिकिया पया आहिनि। हिक भोपाल जे भाउ लिखियो त मुहिंखे अरेबिक लिपि में ही लिखणु खपे। लिपि बदलण सां सिंधी खत्म थी वेंदी। हिक बे जवाब दिनो ता तव्हां छो न हिन लिखियल खे अरेबिक में टूल सां छो न पढ़ो अथा? हिन माइल हिंदी भाषा में घणाईं सिंधी ब्लाग आहिनि। पाकिस्तान में वेठल सिंधी भाउर शायद ईहो न जाणदा आहिनि कि हिंदी ब्लाग ते केतिराई सिंधी ब्लाग लेखक पहिंजो नालो करे रहिया आहिनि ऐं उहे सिंधी भाषा से वास्ते भी दाढा सैंसेटिव आहिनि। भारत जे पहिरें हिंदी फोरम खे शुरू करण वारे जीतेंद्र चैधरीअ खे कोई न भुली संघंदो आहे। उहे बि सिंधीअ में लिखण वास्ते तैयार आहिनि। देवी नागरानीअ जा कमेंट त घणनि सिंधिन ब्लाग ते दिठा विया आहिनि। उहे सिंधी ऐं हिंदी बिनी में लिखंदी आहिनि। हे लेखक भी हिंदी में लगातारि लिखंदो आहे। अव्हां खे लिपि खे वठी कोई दिलचस्पी न आहे। अव्हांजो ध्यान केवल ख्यालनि जी फरोख्त सां आहे।

हिकु ख्याल हमेशा ईंदो आहे कि सिंधी कौम मेंं कमु करण जी जेकी ताकत आहे हुनखे दिठो वञे ऐं लिपिअ जे झगड़े खे हिक तरफ रखो।

तुहिंजो ऐं मुहिंजो ख्याल हिकु हुजे
त भला अखरनि जो हाल काथे सुझे
बोली सां सबु समझूं अथा
लिपिअ जो विचार कार्थ हुजे
अचो मिलीजुली अगित वधूं
हलणो गडु जडहिं मंजिल हिक हुजे।
———————-
in arebik too
جِي’َم̇ جِي’َم̇ دُنِيَام̇ مِيم̇ كهَُپهَنَاكَ ڤَارَدَاتَام̇ ڤَدهَنِ َتهِيُوم̇ تِيهَم̇ تِينهَم̇ سَبهيَ مَان̣هُنِ جِي هِكَ تهِيَنَ̣ جِي جَرُورَتَ ڤَدهَندِي ڤَنِّي َتهِي. جِي كِي پَضهِيَلَ لِكهِيَلَ مَان̣هُو َاهِنِ هُنَنِ كهِي هِكُ تهِيَنُ̣ كهَپِي پَرَ تهِي َتهُو ُلطُو. جِي كِي پَترَكَارَ َِم̇ بلَاگَ لِيكهَكَ َاهِنَ ُهِي پَهِن̄جِي پَهِن̄جِي هِسَابَ سَام̇ كهُونَ كهَرَابُوم̇ َِم̇ مَجَهَبَ جِي نَالِي تِي سَمَاجَ كهِي گُلَامَ طهَاهِي رَكهَنَ̣ ڤَارَننِ كهِي پَهِن̄جِي جُبَام̇ َِم̇ َكهَرَنِ سَام̇ سَمَرتهَنَ ضِيَنِ َتهَا. هِكَ مَجِي جِي گَال’هِ َاهِي مَجَهَبَ، بُولِي، َِم̇ ِلَاكِي جِي نَالِي تِي كهُونَ كهَرَابُو تَ َنَپَر̣هَ مَانَ̣هُو كَندَا َاهِنِ پَرَ پَضهِيَلَ لِكهِيَلَ تَبَكُو هُنَكهِي پَبلِكَلِي سَمَرتهَنَ ضَ’ِي كَرِي كهُسَ́ تهِيندُو َاهِي. سَ́ايَدَ هِنَجُو كَارَنَ̣ ِيهُو َاهِي تَ ِيهِي َنَپَر̣هَ مَانَ̣هُو پَهِن̄جِي پرَكَارَ ڤَاستِي پَضهِيَلَ لِكهِيَلَ تَبَكِي كهِي ِستِيمَالَ كَرَنَ̣ ڤَاستِي كِيڤَلَ جُبَانِي تَارِيپهَ دِيندَا َاهِنِ َِم̇ پُو’ِ جَدَهِم̇ كَمُ نِكَرِي ڤِيندُو َاهِي تَ پُكهَندَا بهِي نَ َاهِنِ. كَاتهِي كَاتهِي تَ پَضهِيَلَ لِكهِيَلَ تَبَكِي مَارِي بهِي ڤَنِّي َتهُو.

هَانَ̣ پَاكِستَانَ مِيم̇ سڤَاتَ گهَاطِي مِيم̇ سَبهيَ سَمَاجَ جِي مَتهُوم̇ هَمَلِي جُوم̇ كهَبَرُم̇ َكَنِ َتهُوم̇. هِكَ پَترَكَارَ كهِي مَارِي ڤِيُو. هَِرَانِي جِي گَال’هِ ِيهَا َاهِي تَ مَانَ̣هُنِ هِنَ هَادَسِي جِي كهِلَاپهَ جُلُوسَ تَ كَضهِيُو پَرَ مَجَهَبِي كَانُونَ لَاگُو كَرَنَ̣ جُو ڤِرُودهَ كُونهَ كَيُو. ِهِيم̇ لَگَ َتهُو تَ پَاكِستَانَ مِيم̇ كُو بهِي مَان̣هُو مَجَهَبِي كَانُونَ لَاگُو كَرَنَ̣ جُو ڤِرُودهَ كُونهَ كَرِي َتهُو. ِيهَا هَِرَانِي’َ جِي گَال’هِ َاهِي. جَضَهِم̇ هَانَ̣ سَبهِنِي نَ’َِم̇ جَمَانِي جِي هِسَابَ سَام̇ كَانُونَ َاهِنِ تَا پُو’ِ مَجَهَبِي كَانُونَ تِي هَلَنَ̣ جِي گَال’هِ كهُو َسِي َتهِي. كهُو كُورِي َِم̇ مَرضَرَ ڤَاستِي نَ’َِم̇ جَمَانِي مِيم̇ كُو’ِي بهِي پرَاڤَدهَانَ نَ َاهِي؟ هِكَ گَال’هِ سَمَجهَ مِيم̇ نَ َسِي َتهِي تَ مَجَهَبِي كَانُونَ سَام̇ كَهِرُ̣و پهَايَدُو َاهِي. ِيهِيم̇ لَگِي َتهُو تَ كُكهَ مَان̣هُو پَهِن̄جِي تَاكَتَ جِي سَهَارِي سَمَاجَ جِي هِكَ هِس’سِي كهِي گُلَامَ طهَا’ِنَ̣ مِيم̇ دِلَكَسپِي رَكهَندَا َاهِنِ.

هِكَ هِندِي َِم̇ سِندهِي بهَاصَا جِي هِندُستَانِي بلَاگَرَ جِي نَاتِي َڤهَام̇ سَمَجهَام̇ َتهُو تَ بهَارَتَ َِم̇ پَاكِستَانَ جُو هِندِي، سِندهِي،پَن̄جَابِي، ُردُو، َِم̇ پَس́تُوم̇ بلَاگَرَ دِيڤَانَاگَرِي َِم̇ َرِيبِكَ لِپِ جُو مُوهَ كهَدِي رُومَنَ لِپِ’َ مِيمِ̇ي كهيَالَنِ جُو َادَانَ پرَدَانَ كَرَنِ. َسَان̄جِي هِتِي نَارَدَ، بلَاگَڤَانِ̣ي، سِططهَاجَگَتَ َِم̇ هِندِي بلَاگَ كَرِي كَارَ پهُورَمَ َاهِنِ جَاتِي هِندِي جَا بلَاگَ دِسَنَ̣ مِيم̇ ِيندَا َاهِنِ. ِهِيم̇ هِي جَانَ̣كَارَ بلَاگَ لِيكهَكَ مِلِي كَرِي رُومَنَ لِپِ مِيم̇ هِكَ پهُورَمَ طهَاهِنِ. ِيهَا سَهِي َاهِي تَ كِ پَر̣هَنَ̣ مِيم̇ دِككَتَ ِيندِي َاهِي پَرَ كهيَالَنِ جُو َادَانَ پرَدَانَ مِيم̇ جِيكُو مَجُو ِيندُو ُهُو هُنَكهِي گهَطِ كَرِي كهَدِيندُو َاهِي. هُو’َم̇ گُوگَلِ جِي طُولَنِ لِپِ جِي دِيڤَارَ كهَتمَ كَرِي كهَدِي َاهِي. هُنَ دِيهَم̇ َڤهَام̇ پَهِن̄جِي هِكَ دُوستَ كهِي دِيڤَنَاگَرِي مِيم̇ لِكهِي َرِيبِكَ لِپِ مِيم̇ طُولَ سَام̇ بَدَلِي كَرِي دِيكهَارِيُو تُو هُنَكهِي پَر̣هَنُ̣ َسِي پَيُو. تَدَهِم̇ مُهِن̄جِي دِلَ مِيم̇ كهيَالَ َاهِيُو تَ بهَلَا بهَارَتَ َِم̇ پَاكِستَانَ جَا بلَاگَ لِيكهَكَ لِپِ تِي كهُو َطِكِيَا پَيَا َاهِنِ. هِكَ بهُوپَالَ جِي بهَا’ُ لِكهِيُو تَ مُهِن̇كهِي َرِيبِكَ لِپِ مِيم̇ هِي لِكهَنُ̣ كهَپِي. لِپِ بَدَلَنَ̣ سَام̇ سِندهِي كهَتمَ تهِي ڤِيندِي. هِكَ بِي جَڤَابَ دِنُو تَا تَڤهَام̇ كهُو نَ هِنَ لِكهِيَلَ كهِي َرِيبِكَ مِيم̇ طُولَ سَام̇ كهُو نَ پَر̣هُو َتهَا؟ هِنَ مَا’ِلَ هِندِي بهَاصَا مِيم̇ گهَنَ̣ا’ِيم̇ سِندهِي بلَاگَ َاهِنِ. پَاكِستَانَ مِيم̇ ڤِيطهَلَ سِندهِي بهَا’ُرَ سَ́ايَدَ ِيهُو نَ جَانَ̣دَا َاهِنِ كِ هِندِي بلَاگَ تِي كِيتِرَا’ِي سِندهِي بلَاگَ لِيكهَكَ پَهِن̄جُو نَالُو كَرِي رَهِيَا َاهِنِ َِم̇ ُهِي سِندهِي بهَاصَا سِي ڤَاستِي بهِي دَاضهَا سَِنسِيطِڤَ َاهِنِ. بهَارَتَ جِي پَهِرِيم̇ هِندِي پهُورَمَ كهِي سُ́رُو كَرَنَ̣ ڤَارِي جِيتِيندرَ كَِدهَرِي’َ كهِي كُو’ِي نَ بهُلِي سَن̇گهَندُو َاهِي. ُهِي بِ سِندهِي’َ مِيم̇ لِكهَنَ̣ ڤَاستِي تَِيَارَ َاهِنِ. دِيڤِي نَاگَرَانِي’َ جَا كَمِين̣طَ تَ گهَنَ̣نِ سِندهِنَ بلَاگَ تِي دِطهَا ڤِيَا َاهِنِ. ُهِي سِندهِي َِم̇ هِندِي بِنِي مِيم̇ لِكهَندِي َاهِنِ. هِي لِيكهَكَ بهِي هِندِي مِيم̇ لَگَاتَارِ لِكهَندُو َاهِي. َڤهَام̇ كهِي لِپِ كهِي ڤَطهِي كُو’ِي دِلَكَسپِي نَ َاهِي. َڤهَان̄جُو دهيَانَ كِيڤَلَ كهيَالَنِ جِي پهَرُوكهتَ سَام̇ َاهِي.

هِكُ كهيَالَ هَمِيسَ́ا ِيندُو َاهِي كِ سِندهِي كَُمَ مِيم̇م̇ كَمُ كَرَنَ̣ جِي جِيكِي تَاكَتَ َاهِي هُنَكهِي دِطهُو ڤَنِّي َِم̇ لِپِ’َ جِي جهَگَرِ̣ي كهِي هِكَ تَرَپهَ رَكهُو.

تُهِن̄جُو َِم̇ مُهِن̄جُو كهيَالَ هِكُ هُجِي
تَ بهَلَا َكهَرَنِ جُو هَالَ كَاتهِي سُجهِي
بُولِي سَام̇ سَبُ سَمَجهُوم̇ َتهَا
لِپِ’َ جُو ڤِكَارَ كَارتهَ هُجِي
َكُو مِلِيجُلِي َگِتَ ڤَدهُوم̇
هَلَنُ̣و گَضُ جَضَهِم̇ مَن̄جِلَ هِكَ هُجِي.

in roman
————-
jī’aṁ jī’aṁ duniyāṁ mēṁ khauphanāka vāradātāṁ vadhani athiyūṁ tīhaṁ tīnhaṁ sabhya māṇhuni jē hika thiyaṇa jī jarūrata vadhandī vañē athī. jē kē paḍhiyala likhiyala māṇhū āhini hunani khē hiku thiyaṇu khapē para thē athō ulṭō. jē kē patrakāra aiṁ blāga lēkhaka āhina uhē pahin̄jē pahin̄jē hisāba sāṁ khūna kharābōṁ aiṁ majahaba jē nālē tē samāja khē gulāma ṭhāhē rakhaṇa vāranni khē pahin̄jī jubāṁ aiṁ akharani sāṁ samarthana ḍiyani athā. hika majē jī gāl’hi āhē majahaba, bōlī, aiṁ ilākē jē nālē tē khūna kharābō ta anapaṛha māṇahū kandā āhini para paḍhiyala likhiyala tabakō hunakhē pablikalī samarthana ḍa’ī karē khuśa thīndō āhē. śāyada hinajō kāraṇa īhō āhē ta īhē anapaṛha māṇahū pahin̄jē pracāra vāstē paḍhiyala likhiyala tabakē khē istēmāla karaṇa vāstē kēvala jubānī tārīpha dīndā āhini aiṁ pō’i jadahiṁ kamu nikarī vēndō āhē ta puchandā bhī na āhini. kāthē kāthē ta paḍhiyala likhiyala tabakē mārē bhī vañē athō.

hāṇa pākistāna mēṁ svāta ghāṭī mēṁ sabhya samāja jē mathōṁ hamalē jūṁ khabaruṁ acani athūṁ. hika patrakāra khē mārē viyō. hairānī jī gāl’hi īhā āhē ta māṇahuni hina hādasē jē khilāpha julūsa ta kaḍhiyō para majahabī kānūna lāgū karaṇa jō virōdha kōnha kayō. ihēṁ laga athō ta pākistāna mēṁ kō bhī māṇhū majahabī kānūna lāgū karaṇa jō virōdha kōnha karē athō. īhā hairānī’a jī gāl’hi āhē. jaḍahiṁ hāṇa sabhinī na’aiṁ jamānē jē hisāba sāṁ kānūna āhini tā pō’i majahabī kānūna tē halaṇa jī gāl’hi chō acē athī. chō cōrī aiṁ marḍara vāstē na’aiṁ jamānē mēṁ kō’ī bhī prāvadhāna na āhē? hika gāl’hi samajha mēṁ na acē athī ta majahabī kānūna sāṁ kahiṛō phāyadō āhē. īhēṁ lagē athō ta kucha māṇhū pahin̄jī tākata jē sahārē samāja jē hika his’sē khē gulāma ṭhā’iṇa mēṁ dilacaspī rakhandā āhini.

hika hindī aiṁ sindhī bhāṣā jē hindustānī blāgara jē nātē avhāṁ samajhāṁ athō ta bhārata aiṁ pākistāna jō hindī, sindhī,pan̄jābī, urdū, aiṁ paśtōṁ blāgara dēvānāgarī aiṁ arēbika lipi jō mōha chadē rōmana lipi’a mēṁē khyālani jō ādāna pradāna karani. asān̄jē hitē nārada, blāgavāṇī, ciṭṭhājagata aiṁ hindī blāga karē cāra phōrama āhini jātē hindī jā blāga disaṇa mēṁ īndā āhini. ihēṁ hī jāṇakāra blāga lēkhaka milī karē rōmana lipi mēṁ hika phōrama ṭhāhini. īhā sahī āhē ta ki paṛhaṇa mēṁ dikkata īndī āhē para khyālani jō ādāna pradāna mēṁ jēkō majō īndō uhō hunakhē ghaṭi karē chadīndō āhē. hū’aṁ gūgali jē ṭūlani lipi jī dīvāra khatma karē chadī āhē. huna dīhaṁ avhāṁ pahin̄jē hika dōsta khē dēvanāgarī mēṁ likhī arēbika lipi mēṁ ṭūla sāṁ badalē karē dēkhāriyō tō hunakhē paṛhaṇu acē payō. tadahiṁ muhin̄jē dila mēṁ khyāla āhiyō ta bhalā bhārata aiṁ pākistāna jā blāga lēkhaka lipi tē chō aṭikiyā payā āhini. hika bhōpāla jē bhā’u likhiyō ta muhiṅkhē arēbika lipi mēṁ hī likhaṇu khapē. lipi badalaṇa sāṁ sindhī khatma thī vēndī. hika bē javāba dinō tā tavhāṁ chō na hina likhiyala khē arēbika mēṁ ṭūla sāṁ chō na paṛhō athā? hina mā’ila hindī bhāṣā mēṁ ghaṇā’īṁ sindhī blāga āhini. pākistāna mēṁ vēṭhala sindhī bhā’ura śāyada īhō na jāṇadā āhini ki hindī blāga tē kētirā’ī sindhī blāga lēkhaka pahin̄jō nālō karē rahiyā āhini aiṁ uhē sindhī bhāṣā sē vāstē bhī dāḍhā sainsēṭiva āhini. bhārata jē pahirēṁ hindī phōrama khē śurū karaṇa vārē jītēndra caidharī’a khē kō’ī na bhulī saṅghandō āhē. uhē bi sindhī’a mēṁ likhaṇa vāstē taiyāra āhini. dēvī nāgarānī’a jā kamēn ta ghanin sindhina blāga tē dithā viyā āhini. uhē sindhī ain hindī binī mēṁ likhandī āhini. hē lēkhaka bhī hindī mēṁ lagātāri likhandō āhē. avhāṁ khē lipi khē vaṭhī kō’ī dilacaspī na āhē. avhān̄jō dhyāna kēvala khyālani jī pharōkhta sāṁ āhē.

hiku khyāla hamēśā īndō āhē ki sindhī kauma mēṁṁ kamu karaṇa jī jēkī tākata āhē hunakhē diṭhō vañē aiṁ lipi’a jē jhagaṛē khē hika tarapha rakhō.

tuhin̄jō aiṁ muhin̄jō khyāla hiku hujē
ta bhalā akharani jō hāla kāthē sujhē
bōlī sāṁ sabu samajhūṁ athā
lipi’a jō vicāra kārtha hujē
acō milījulī agita vadhūṁ
halaṇō gaḍu jaḍahiṁ man̄jila hika hujē.